สุรวงศ์เป็นชื่อของถนนซึ่งสองฟากทางเต็มไปด้วยโรงแรมดัง ๆ บริษัทใหญ่ ๆ ภัตตาคารหรูๆ ไนท์คลับชั้นดี ๆ ร้านกาแฟแบบฝรั่ง ๆ และอะไรต่อมิอะไรซึ่งล้วนแต่แพง ๆ ทั้งนั้น ในยุคนี้หากย่างเท้าก้าวเข้าร้านไหนร้านนั้น แม้ตามิขอแลดูหูมิขอฟัง ก็ต้องได้เห็นได้ยินโชว์และดนตรีประเภทปลุกใจช้างป่าให้ตกมันอาละวาดร่ำไป ย่านสุรวงศ์คึกคักทั้งกลางวัน กลางคืน และถ้ามีกลางอย่างอื่นอีกก็คงจะคึกคักอีกเหมือนกัน ใครก็ตาม ถ้าปรารถนาจะใช้ชีวิตให้โก้หรูโก้หร่านอยู่แถบนี้แล้ว ก็ต้องเป็นเศรษฐีมั่งมีจริง ๆ พวกเศรษฐีกิ๊กก๊อกทั้งหลาย อย่าได้ซะแหลนเข้ามาเป็นอันขาด ทำให้นึกไปถึงคำคมของใครคนหนึ่งก็ไม่ทราบ ซึ่งว่า “มีเป็นคน จนเป็นหมา” อย่างแจ่มชัด เมื่อเป็นเช่นนี้แล้วหมาน่อยธรรมดา ๆ อย่าเรา ไฉนจะอาจเอื้อมมาหลงรักสุรวงศ์กับเขาบ้าง .........

แต่เดิมนั้น นานทีปีหนเราจึงจะมีโอกาสผ่านมาแถวสุรวงศ์เสียที และในทันทีที่เรามาถึงที่นี่ก็จะบริการเราด้วยอาหารตาทั้งจานใหญ่ จานเล็ก ทั้งชามเปลและชามอ่างเต็มไปหมด รับประทานกันไม่หวัดไม่ไหว เราหมายถึง สาว ๆ สวยๆ ซึ่งขวักไขว่อยู่สองฟากทางนั่นแหละ แต่ถึงที่นี่จะอุดมสมบูรณ์ยังกะโอเอซีสเพียงใด เราก็ไม่กล้าอ้อยอิ่งอยู่นาน เพราะถ้าเกิดเมื่อยหรือร้อน หรืออยากรับประทานอาหารจริง ๆ ขึ้นมา เราก็ไม่มีปัญญาจะซุกตัวเข้าไปในซอกไหนซอยไหนของสุรวงศ์ได้ ทุกอย่างมันแพงเหลือทน แพงจนเราอยากเอาก้อนอิฐมัดด้วยแบ็งค์ร้อยปากบาลคนขายของ ไม่รู้ว่ากี่ปีดีดักมาแล้วที่พาหนะที่จะนำเราเข้ามาแถวนี้ได้ มีเพียงรถเมล์พีระสายเดียว หนำซ้ำนาน ๆ จึงจะมาสักคัน บางครั้งเรามีธุระด่วนก็เลยต้องจำใจกัดฟันใช้บริการของแท็กซี่ ซึ่งก็เป็นการข่มเหงรังแกกระเป๋าสตางค์ของเราอย่างมาก ทั้ง ๆ ที่เราก็ไม่ใช่คนใจคอโหดเหี้ยมแต่อย่างใด แต่แล้ววันหนึ่งจนมาถึงเดี๋ยวนี้ โชคชะตาก็ผลักดันและเคี่ยวเข็ญให้เราต้องมาขลุกอยู่ในย่านนี้เกือบทั้งวันจนได้ ไม่ใช่อะไรหรอก ส่วนงานของเราได้อพยพจากบางขุนพรหม มาอยู่ที่ ธปท. สำนักงานสุรวงศ์ อันมีตัวตึกสูงเด่นเห็นตระหง่านเป็นที่ทำการ ตึกของเรา (ความจริง ของแบงค์เราน่ะ) สามารถประชันโฉมกับตึกรุ่นพี่รุ่นน้องข้างเคียงได้อย่างเต็มภาคภูมิ แม้ว่าทรงของเราจะไม่สะเลนเดอร์เท่าใดนักก็ตาม นังตึกตัวดีนี่แหละที่เป็นแม่สื่อแม่ชักดีนัก อยู่ไป ๆ ทำให้เราเริ่มนึกรักสุรวงศ์ขึ้นมาบ้าง สาเหตุคงเป็นเพราะว่าเราชักจะปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ได้ดีขึ้นทุกที เราก็เริ่มรู้จักทางหนีทีไล่ของที่นี่ แม้ว่าเราจะไม่เคยคิดวิ่งหนีหรือวิ่งไล่ผู้ใดในบริเวณนี้ก็ตาม อย่างไรก็ดี ที่เราว่าเรารักสุรวงศ์นั้น ไม่ได้หมายความว่าเรารักความหรูหราฟู่ฟ่าของที่นี่ อ้ายนั่นน่ะเราไม่นึกรังเกียจหรอก แต่นอกจากเราจะรักสุรวงศ์ทั่ว ๆ ไปแล้ว ที่เรารักปักใจมั่นจริง ๆ ก็คือ ตัวธนาคารแห่งประเทศไทย สำนักงานสุรวงศ์อันเป็นสถานที่ทำงานของเรา

รถไฟหวานเย็น 

ตัวตึกที่ทำการของสำนักงานสุรวงศ์มี 8 ชั้น แต่ถ้านับให้ละเอียดรวมดาดฟ้าและชั้นใต้ถุนที่จอดรถเข้าด้วยก็เป็น 10 ชั้น สูงไม่น้อยทีเดียวแหละ ลองตกจากชั้นบนสุดลงมาซิ รับรองต้องเข้าโรงพยาบาลแน่ ๆ ไม่ใช่เข้าไปรักษาตัวหรอก เข้าไปให้เขาชันสูตรพลิกศพต่างหากล่ะ การขึ้นลงชั้นต่าง ๆ ของตัวตึกของเรานั้น รู้สึกว่าสะดวกและตื่นเต้นไม่น้อย เพราะมีลิฟท์อยู่ 3 ตัว ๆ หนึ่ง ๆ สามารถบรรทุกคนได้ครั้งละ 16 คน และยังมีบันไดเวียนอยู่อีก แต่เราชอบใช้ลิฟท์ไม่ชอบใช้บันได เพราะตอนเด็กเราเคยตกบันไดมาหลายทีแล้ว ส่วนลิฟท์เรายังไม่เคยตกสักที เราจึงเห็นว่าลิฟท์ปลอดภัยกว่ามาก ลิฟท์ของเรานี่หากจะหาทางเปรียบเทียบกับอะไรสักอย่าง ก็เห็นจะต้องเอามาเทียบกับรถไฟหวานเย็น มันจอดทุกป้าย แม้กระทั่งชั้นที่ไม่มีคนเลย นี่ไม่ใช่อะไร เป็นเพราะพวกเราเวลาจะใช้ลิฟท์หนึ่งตัวก็กดปุ่มเรียกเสียที่เดียวสามตัว ถ้ามีสี่ตัวก็คงกดทั้งสี่ตัว มีห้าตัวก็คงกดทั้งห้าตัว สุดแต่ตัวไหนมาก่อนก็ไปตัวนั้น เราพบว่าเวลาเย็นเลิกงานเป็นเวลาที่ลิฟท์ต้องทำงานหนักกว่าเวลาเช้า เพราะพวกเราต่างคนต่างก็จะรีบกลับบ้าน จึงพยายามแทรกเข้าไปให้เต็มช่องว่างที่มีอยู่ จะเกินโควต้า 16 คนหรือไม่เราไม่สนใจ เพราะถ้าน้ำหนักเกินเมื่อไร ก็จะมีไฟแดงแสดงว่าโอเวอร์โหลดทันทีโดยอัตโนมัติ ตอนนี้แหละ คนที่มีน้ำหนักมาก ๆ จะเป็นจุดเด่น ผู้คนในลิฟท์จะหันมามองเป็นตาเดียว แล้วลงมติเป็นเอกฉันท์ปราศจากข้อกังขากังแขนใด ๆ ว่าเป็น เพราะเขาแท้ ๆ น้ำหนักจึงเกิน ขอเชิญออกไปก่อนเอาไว้รอเที่ยวหลัง การพิพากษาของคณะลูกขุนประจำลิฟท์ใช้เวลาเพียงไม่ถึงนาที โดยไม่ต้องมีการอ่านคำพิพากษาให้ยุ่งยากแต่อย่างใด จำเลยก็ถูกเนรเทศออกไปเป็นที่เรียบร้อย เขาจะเดินออกอย่างว่าง่ายประหนึ่งเสือสำนึกบาป พร้อมทั้งแช่งชักหักกระดูกให้ลิฟท์เที่ยวนั้นค้างหรือขาดไปตามเรื่อง 

ในตัวตึกทั้ง 8 ชั้นมีพนักงานประมาณ 300 คนเห็นจะได้ ชั้นล่างสุดเป็นใต้ถุน ใช้เป็นที่จอดรถของพนักงาน ซึ่งจุได้ประมาณ 100 คัน และจะต้องมีบัตรจอด แต่วันไหนเราเกิดมาช้าก็จะพบป้ายกั้นรถเขียนไว้ปากทางเข้าว่า “เต็ม” ที่นี้แหละก็จะต้องลำบากกันหน่อยในการวิ่งหาที่จอดรถข้างนอก ซึ่งหายากเสียจนปวดหัวและบางครั้งมีอาการหน้ามืดเข้าแทรกด้วย การหาที่จอดรถแถวสุรวงศ์นี้ ยากยังกะหาแร่ยูเรเนียม บางที่ต้องเตลิดเปิดเปิงออกไปหลายลี้ จึงจะพบที่ว่างพอจอดได้กลางแดดร้อน ๆ และต้องเสี่ยงภัยต่อโจรผู้ร้ายซึ่งอาจหยิบฉวยเอารถของเราไปให้ลูกมันเล่นที่บ้านเสียเมื่อไรก็ได้ ดังนั้น ในการมาทำงาน พอขับรถออกจากบ้านเราจึงต้องนึกวาดภาพเอาว่าเรากำลังถือพวงมาลัยรถแข่ง กำลังจะแข่งขันชิงรางวัลกรังปรีส์อยู่ที่มอนติคาโล ต้องรีบแซงซ้าย แซงขวา ปาดหน้าคู่ต่อสู้ เพื่อเข้าหลักชัย รางวัลที่เราจะได้รับจากการแข่งขันทุกครั้งก็คือจะได้จอดรถตามสบายเท่านั้น 

ถัดจากใต้ถุนขึ้นมาก็เป็นชั้นที่ 1 ซึ่งมีทางเข้า 2 ทาง คือด้านหน้าและด้านข้างทางขวามือ ใครสะดวกใจเข้าทางไหนก็ได้ ไม่มีกติกาบังคับไว้เป็นพิเศษ งานในชั้นนี้ก็มีหน่วยบริการ และส่วนเงินตรา ธุระของเราที่จะมาชั้นนี้ก็คือ การขอรถเพื่อไปปฏิบัติงานนอกสถานที่ รับเงินค่ารักษาพยาบาล ค่าการศึกษาของบุตร และนำแบงค์ร้อยมาแลกเป็นแบงค์ย่อย หรือนำแบงค์เก่ามาแลกเป็นแบงค์ใหม่เสียละมาก นอกจากนั้นแล้ว ชั้นนี้ยังเป็นปากทางเข้าลิฟท์เพื่อจะไปยังชั้นต่าง ๆ อีกด้วย จึงเป็นชั้นที่คับคั่งไปด้วยผู้คนมากหน้าหลายตา แม้ว่าเราจะยังไม่เคยได้พบผู้คนที่มากหน้าตาเดียวสักครั้งก็ตาม ชั้นที่สองมีพนักงานไม่พลุกพล่าน เพราะจุดสำคัญที่เราต้องมาที่ชั้นนี้คือห้องพยาบาล ซึ่งมีเพียงพยาบาลคนเดียวโดยแบ่งมาจากบางขุนพรหม และทำงานเฉพาะเช้าถึงเที่ยงเท่านั้น หากเจ็บป่วยมากมายก็ต้องเดินทางไปรับการรักษาพยาบาลที่บางขุนพรหม ซึ่งก็จะเสียเวลาไปอีกเป็นชั่วโมง ๆ ทีเดียว อย่างไรก็ตาม จากสถิติที่ห้องพยาบาลรวบรวมไว้ ปรากฏว่าพนักงานจากสุรวงศ์ไปขอรับการรักษาพยาบาลที่บางขุนพรหมวันละไม่ถึง 5 คน อย่างเก่งก็แค่ 4 คนครึ่งเท่านั้น ซึ่งสรุปได้ว่าพนักงานของสำนักงานสุรวงศ์เป็นผู้มีสุขภาพดี ไม่รู้จักเจ็บป่วย ทำท่าจะอยู่ค้ำฟ้ากันทุกคน นอกจากห้องพยาบาลแล้ว บนชั้นสองยังมีพิพิธภัณฑ์เงินตราอยู่ด้วย ตอนนี้เปิดแล้ว แต่เป็นการเปิดให้ภัณฑารักษ์และผู้ช่วยรวมทั้งพนักงานรักษาความสะอาดเข้าไปจัด เตรียมดูแลสถานที่และดูแลเอกอัครบรมมหาสมบัติข้างใน เรายังเข้าไปไม่ได้ แต่แม้กระนั้นเราก็ทราบว่ามีอะไรอยู่ในนั้นบ้าง เงินตราเก่า ๆ ไงล่ะ ชื่อเขาก็บอกอยู่แล้วว่าเป็นพิพิธภัณฑ์เงินตรา หวังว่าคงไม่เอาอ้ายแบงค์เก่า ๆ ที่เราเพิ่งเอาลงไปแลกที่ชั้น 1 ข้างล่างมารวมไว้ด้วยนะ จะเสียสถาบันหมด

จากชั้นสองขึ้นไปก็เป็นชั้นสาม จะให้เป็นชั้นสี่ได้อย่างไร สำมะคัญนักนะเจ้าชั้นนี้ เพราะมีห้องอาหารที่ ธนาคารจัดไว้สำหรับทุกระดับ มีอาหารจำหน่ายโดยพ่อค้า แม่ค้า ซึ่งธนาคารเชื่อถือเครดิตว่ามีรสมือดีและราคาย่อมเยา ธนาคารเราใจกว้างเสียด้วย ไม่คิดค่าเช่าสถานที่ ทั้งน้ำประปาและไฟฟ้า บริการให้ฟรี แต่ในบางทีเราพบว่าราคาอาหารยังไม่ย่อมเยานัก เราอยากให้ปรับปรุงให้ลดลงบ้างก็จะดีไม่น้อย อย่างไรก็ตามชั้น 3 นี้เป็นที่ซึ่งเราอาจพบกับใครก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นบุคคลที่เราต้องการพบหรือไม่ก็ตาม ถ้าเรายังมีหนี้สินติดค้างใครอยู่ เราจะไม่ลงมาห้องนี้เป็นอันขาด เพราะโอกาสที่เราจะพบเขามีมาก เราจึงจำต้องรักนวลสงวนตัวเอาไว้บ้าง ถึงอย่างไร ก็อย่าให้คนเขาลือได้ว่าเป็นหมูวิ่งมาชนปังตอเป็นอันขาด 

บนชั้น 4 และชั้น 5 เป็นที่ทำงานของส่วนงานในฝ่ายการธนาคารต่างประเทศ กล่าวคือ หน่วยสินค้าเข้าและหน่วยสินค้าออกอยู่ชั้นที่ 4 หัวหน้าส่วนการควบคุมปริวรรตและหน่วยรับเงินเข้าอยู่ชั้นที่ 5 บุคคลผู้มีธุรกิจเกี่ยวข้องกับต่างประเทศ จะต้องมาติดต่อกับพนักงานบน 2 ชั้นนี้ เช่นการขออนุญาตส่งเงินไปต่างประเทศเป็นต้น นอกจากนี้แล้วใครมี งานโกนจุก บวชนาค หรืออะไรทำนองนั้น ก็อาจติดต่อที่ชั้นนี้ได้ด้วย เพราะหัวหน้าวงดนตรีหทัยทิพย์ซึ่งเป็นวงดนตรีชื่อดังก็อยู่ที่นี่เหมือนกัน ถัดจากนั้นขึ้นไปก็เป็นชั้นที่ 6 และ 7 ซึ่งเป็นที่ทำงานของฝ่ายกำกับและตรวจสอบสถาบันการเงิน ฝ่ายนี้มีอยู่ 3 ส่วนด้วยกัน คือ ส่วนตรวจธนาคารพาณิชย์ ส่วนกำกับและวิเคราะห์ธนาคารพาณิชย์ และส่วนกำกับและวิเคราะห์บริษัทเงินทุนและตลาดทุน หน้าที่สำคัญก็คือ คอยควบคุมจากรายงานและส่งคนออกไปตรวจสอบกิจการและสินทรัพย์ของธนาคารพาณิชย์และสถาบันการเงินอื่น ๆ ทั้งนี้ก็เพื่อเป็นการควบคุมรักษาเศรษฐกิจของประเทศทางหนึ่ง โดยเป็นการรักษาผลประโยชน์ของประชาชนในเรื่องเงิน ๆ ทอง ๆ นั่นเอง การส่งคนออกไปตรวจนั้น บางครั้งก็ต้องไปค้างหลายวันในต่างจังหวัด งานอย่างนี้ท่านว่าไม่เหมาะกับผู้หญิง เพราะผู้หญิงร้องเพลงพี่ไปหลายวันไม่เพราะ ดังนั้นพนักงานในฝ่ายนี้จึงเป็นชายเสียเกือบทั้งหมด และส่วนใหญ่ก็อยู่ในวัยฉกรรจ์ พร้อมจะออกไปปฏิบัติงานนอกสถานที่ได้อย่างกระฉับกระเฉงเข้มแข็ง ฝ่ายนี้แหละที่บรรดาธนาคารพาณิชย์กลัวเกรงนัก อย่างน้อยจะขูดรีดไถดอกเบี้ยชาวบ้านเกินไปก็ยังต้องพะวงอยู่ ดีไม่ดีอาจถูกตรวจพบเรียกไปปรับก็จะเสียทั้งเงินและชื่อเสียงได้

 

บนชั้นที่ 8 เราพบว่ามีห้องว่างอยู่หลายห้อง แต่ที่เราได้ใช้ประโยชน์จากชั้นนี้จริง ๆ เห็นจะเป็นห้องประชุมซึ่งมีอยู่ 2 ห้อง ใช้ในการประชุมทั้งเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ และเรื่องใหญ่ ๆ ตลอดจนใช้ในการอบรมพนักงานใหม่ของธนาคาร ในบางครั้งห้องประชุมของเรายังได้ต้อนรับบุคคลภายนอกทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศผู้มีเกียรติอีกด้วย สร้างความภาคภูมิใจแก่เราไม่น้อย ทำให้เรานึกไปถึงตอนที่เราเคยอุตรินอนฝันไปว่าได้รับรางวัลโนเบลสาขาวรรณคดี ทั้ง ๆ ที่มันไม่น่าเกี่ยวข้องกันสักนิด ชั้นสูงสุดของตึกเป็นดาดฟ้า เมื่อผ่านขึ้นไปจะเห็นห้องควบคุมการทำงานของลิฟท์ และยังจ่ายน้ำเพื่อส่งไปใช้ในทุก ๆ ชั้น บนดาดฟ้านี้มีอาณาบริเวณกว้างขวางพอที่จะเล่นฟุตบอลได้อย่างสบาย ที่สำคัญก็คือมีลมพัดเย็นเหมือนชายทะเลจันทร์เพ็ญ อากาศสดชื่นเหมือนอยู่บนเนินเขาโงลั่งกั๋ง ทำให้เรารู้สึกอยากอ่านเรื่องจีนขึ้นมาตะหงิด ๆ ทิวทัศน์อันเวิ้งว้างช่างทำให้สดชื่นเสียนี่กระไร.....

เขียนมาจนบัดนี้เรายังมัวลำพองว่าเราคงเป็นนักเขียนชั้นดีหาผู้เสมอมิได้ แต่พอย้อนกลับไปอ่านที่เขียนผ่านมาข้างต้นแล้ว เราเปรียบเสมือนโคน้อยที่อยู่ในรอยตีนกบ คือไม่ทราบว่ากำลังทำอะไรอยู่ เราเขียนหัวเรื่องว่า “สุรวงศ์ ที่รัก” แล้วเราก็พล่ามไป ๆ จนจบ ถึงได้รู้ว่าเรื่องที่เราเขียนนี่น่าจะชื่อว่า “นำเที่ยว ธปท. สำนักงานสุรวงศ์” หรือ “ชีวิตพนักงาน ธปท. สุรวงศ์” อะไรทำนองนี้มากกว่า เราไม่ได้แสดงที่ไหนเลยว่าเรารักสุรวงศ์ตรงไหน สุรวงศ์ดีอย่างไร นี่แหละปัญหาที่นักเขียนหน้าใหม่ทั้งหลายกำลังประสบอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน เขียน ๆ ไปแล้วเตลิดออกนอกลู่นอกทาง จนไม่ทราบว่าตัวกำลังเขียนอะไร เราก็เป็นอีกคนหนึ่งที่เอากะเขาด้วย คิดแล้วมันน่าเจ็บใจนัก ส่งมันไปลง ธปท. ปริทรรศน์ ทั้งอย่างนี้แหละ ก็หนังสือเขาสำหรับนักเขียนสมัครเล่นนี่นา...เอ้อ โล่งอก จบเสียที

 
อ่านจากบทความต้นฉบับ หฤทัย. (2516, มิถุนายน). สุรวงศ์ที่รัก. ธปท. ปริทรรศน์, 3 (2). 17 – 22