ความสนใจในการจัดตั้งธนาคารชาติเริ่มมีมาตั้งแต่ก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 โดยเป็น ข้อเสนอจากชาวต่างชาติที่สนใจเข้ามาทำธุรกิจด้านการเงินในสยาม ซึ่งไม่เป็นธรรมกับผลประโยชน์ของ ประเทศสยาม จนเกิดเป็นข้อถกเถียงกันในหมู่เจ้านาย ข้าราชการ และที่ปรึกษาทางเศรษฐกิจการเงินชาว ต่างประเทศเรื่อยมา แต่ยังไม่มีการจัดตั้งธนาคารชาติขึ้น กระทั่งหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ได้มีการ เสนอร่างเค้าโครงการเศรษฐกิจ โดยหลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์) ในเค้าโครงการเศรษฐกิจนี้ปรากฏเนื้อหาที่เป็นข้อเสนอเกี่ยวกับการจัดตั้งธนาคารชาติ เช่น ในหมวดที่ 5 บทที่ 3 เรื่อง การจัดหาเงินทุน ได้มีการ กล่าวถึงการระดมทุนจากราษฎรผ่านธนาคารชาติเพื่อเป็นทุนสำหรับรัฐบาลในการประกอบกิจกรรมต่าง ๆ อย่างไรก็ตาม ข้อเสนอเค้าโครงการเศรษฐกิจนี้ต้องเผชิญกับการคัดค้านอย่างมากมาย จึงถูกล้มเลิกไป และ หลวงประดิษฐ์มนูธรรมต้องลี้ภัยทางการเมืองไปต่างประเทศระยะหนึ่ง ต่อมาเมื่อวันที่ 11 กันยายน 2476 นาย เจมส์ แบ็กซเตอร์ (James Baxter) ที่ปรึกษาชาวต่างประเทศของกระทรวงการคลังได้มีจดหมายถึงเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังในขณะนั้น เพื่อตอบข้อสงสัยเกี่ยวกับการจัดตั้งธนาคารกลางขึ้นในประเทศสยาม จากการศึกษาบทบาทหน้าที่ของธนาคารกลางในประเทศต่าง ๆ นายแบ็กซเตอร์มีความเห็นว่า ยังไม่สมควรแก่เวลาในการจัดตั้งธนาคารกลางขึ้นในประเทศสยาม (ตามเอกสาร เลขที่ DAC001-001-001 และ DAC001-001-002) ในปี 2477 พระยาสุริยานุวัตรได้ทำหนังสือ 2 ฉบับ ลงวันที่ 16 และ 17 มิถุนายน 2477 ถึงพระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น เรื่องโครงการธนาคารชาติ และเรียกธนาคารกลางว่าธนาคารชาติแห่งสยาม ด้วยความมุ่งหมายในการสงเคราะห์ และบำรุงกสิกรรม พาณิชยกรรมของประเทศ นอกจากนี้ยังได้เขียนบันทึกเรื่อง นโยบายเศรษฐการ ซึ่งมีความเห็นเกี่ยวกับเรื่องเศรษฐกิจและการคลังของประเทศ รวมทั้งกล่าวถึงธนาคารชาติด้วยและส่งให้ ม.จ. วิวัฒนไชย ไชยันต์ ทรงพิจารณาและทรงให้ข้อสังเกตไว้ (ตามเอกสารเลขที่ DAC001-000-003) นอกจากนั้น พระยาสุริยานุวัตรยังเขียนบทความเกี่ยวกับนโยบายการบำรุงเศรษฐกิจของบ้านเมืองที่ตกต่ำให้กลับฟื้นขึ้นได้เผยแพร่ในหนังสือพิมพ์หลายฉบับ ซึ่งต่อมาถูกรวมไว้ในหนังสือเรื่อง ธนาคารแห่งชาติ ตีพิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพของพระยาสุริยานุวัตร (ตามเอกสารเลขที่ DAC001-000-004) โครงการนี้เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศได้นำส่งให้ ม.จ. วิวัฒนไชย ไชยันต์ อธิบดีกรมสรรพากรในขณะนั้นเป็นผู้พิจารณา และทรงแสดงความเห็นว่าเป็น vicious circle นอกจากนี้ยังไม่มีรายละเอียดในในเรื่องหน้าที่ของธนาคารกลางว่าทำอะไรบ้าง ฉะนั้นการพิจารณาโครงการนี้จึงยังไม่สามารถพิจารณาได้ เมื่อพลตรี หลวงพิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี ในช่วงปี 2481 และมีหลวงประดิษฐ์มนูธรรมเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง มีการรื้อฟื้นแนวคิดนี้อีกครั้ง แต่ยังคงถูกคัดค้านจากที่ปรึกษาด้านการคลังชาวต่างชาติที่มีบทบาทสำคัญในการด้านการเงินการคลังของประเทศมาตลอด ว่ายังไม่พร้อมที่จะจัดตั้งธนาคารชาติขึ้น ดั้งนั้น การที่จะคานอำนาจที่ปรึกษาชาวต่างชาติจะต้องแต่งตั้งที่ปรึกษาชาวไทยอีกตำแหน่ง โดยแต่งตั้ง ม.จ. วิวัฒนไชย ไชยันต์ ดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาการทรวงการคลังฝ่ายไทยคนแรก แม้จะมีการคัดค้านจากที่ปรึกษาชาวต่างชาติ แต่หลวงประดิษฐ์มนูธรรมได้พยายามประนีประนอมจนกระทั่งการจัดตั้งธนาคารชาติไทยเริ่มเป็นรูปเป็นร่างขึ้น โดยขั้นแรกให้ตั้งองค์กรขึ้นเพื่อดูแลแทนรัฐบาลในด้านการจัดการเงินกู้ของรัฐบาล และเตรียมการฝึกคนให้พร้อมตั้งธนาคารชาติเต็มรูปแบบ ในที่สุดเมื่อวันที่ 21 กันยายน 2482 หลวงประดิษฐ์มนูธรรมได้ทำหนังสือด่วนถึงนายากรัฐมนตรี และแนบร่าง พ.ร.บ.จัดตั้งสำนักงานธนาคารชาติไทย เพื่อเสนอต่อคณะรัฐมนตรี และเมื่อสิ้นสุดกระบวนการพิจารณาแล้ว ก็ได้นำ พ.ร.บ.จัดตั้งธนาคารชาติไทย พุทธศักราช 2482 ตราไว้ ณ วันที่ 17 ตุลาคม 2482 ลงประกาศในราชกิจจานุเบกษาลงวันที่ 26 ตุลาคม 2482 สำนักงานธนาคารชาติไทยได้ดำเนินการ เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2483 และมีพิธีเปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2483 ทำการที่กรมบัญชีกลาง ในพระบรมมหาราชวัง (ดูคำกล่าวเปิดสำนักงานธนาคารชาติไทย ของผู้อำนวยการสำนักงานธนาคารชาติไทย และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังในเอกสารเลขที่ DAC001-000-005) โดยมีพระยาทรงสุรรัชฎ์ (อ่อน บุนนาค) อธิบดีกรมบัญชีกลางดำรงตำแหน่งรักษาการผู้อำนวยการ และนายเล้ง ศรีสมวงศ์ หัวหน้ากองประมวลผลบัญชี ทำหน้าที่รักษาการผู้อำนวยการ (ดูเพิ่มเติมในเอกสารเลขที่ DAC001-000-006 ที่มาและประวัติการดำเนินงานของสำนักงานธนาคารชาติไทย) ไทม์ไลน์ • สมัยรัชกาลที่ 5 เริ่มมีข้อเสนอให้จัดตั้งธนาคารชาติขึ้น • 2475 เค้าโครงเศรษฐกิจของหลวงประดิษฐ์มนูธรรม • 2476 ความเห็นของเจมส์ แบ็กซเตอร์ • 2477 ข้อเสนอโครงการธนาคารชาติโดยพระยาสุริยานุวัตร • 2481 ม.จ. วิวัฒนไชย ไชยันต์ ดำรงตำแหน่งเป็นที่ปรึกษาการทรวงการคลังฝ่ายไทยคนแรก • 2482 เสนอร่าง พ.ร.บ. จัดตั้งสำนักงานธนาคารชาติไทย (เปลี่ยนชื่อประเทศจากสยามเป็นไทย) • 2483 สำนักงานธนาคารชาติไทยเปิดดำเนินการ